Slik skriv vi klart

1. Vit kven du skriv til, og kva du vil seie 

For å skrive klart må du tenke gjennom 

• kven du skriv til 

• kva dei skal bruke teksten til 

Ta berre med det som er relevant for den som skal lese teksten. Du bør også vere tydeleg på kva du forventar av lesaren: 

• «Her finn du ...» 

• «I dette brevet får du ...» 

• «Vi ønsker at du ...» 

• «Du må ...» 

Vurder kva lesaren veit frå før, og kva du bør forklare. Ein tydeleg tekst er ikkje alltid kort. Av og til er det nødvendig å legge til nokre forklarande setningar for at teksten skal bli lettare å forstå. 

 

 

 

2. Lag orden i teksten 

Skriv informative overskrifter 

• Lag ei overskrift som fortel kva teksten handlar om. Overskrifta skal gi meining for den som skal lese teksten. 

• Tilpass overskrifta til formålet med teksten. Skal lesaren gjere noko, eller er teksten berre til informasjon? Få det fram tidleg. 

Overskrifta «Blodprøve» kan bety fleire ting: 

Unngå	Vurder heller
Blodprøve	Bestill time til blodprøve Du har fått time til blodprøve Resultata frå blodprøva di

 

Skriv det viktigaste først 

• Skriv det som er viktigast for lesaren, tidleg i teksten.  

• Sorter resten av innhaldet etter prinsippet om fallande viktigheit: Etter at du har skrive det aller viktigaste, kan du presentere bakgrunnsinformasjon, detaljar og utdjupingar seinare i teksten. 

 

 

Bryt opp teksten 

• Del lange tekstar inn i avsnitt. 

• Lag mellomtitlar for kvart hovudpoeng, slik at teksten blir lett å skumlese. 

• Bruk punktlister når du ramsar opp noko. 

 

 

3. Skriv enkle og konkrete setningar 

Sei éin ting om gongen 

• Del opp lange setningar.  

• Set punktum i staden for komma der du kan.  

Unngå	Vurder heller
Spesialistar frå store sjukehus skal hjelpe spesialistar på mindre sjukehus nærare pasienten, spesialistar frå sjukehus skal samarbeide med kommunal helse- og omsorgsteneste og pasientar skal i større grad kunne møte spesialisthelsetenesta heime, digitalt eller gjennom ambulante tenester.	Spesialistar frå store sjukehus skal hjelpe spesialistar på mindre sjukehus nærare pasienten. Dei skal også samarbeide med kommunal helse- og omsorgsteneste. Pasientane skal i større grad møte spesialisthelsetenesta heime, digitalt eller gjennom ambulante tenester.

 
Gjer teksten konkret med verb 

• Bruk verb for å uttrykke handlingar. 

• Unngå å gjere verb om til kompliserte substantivuttrykk. 

Her er verbet å greie ut gjort om til substantivet utgreiing: 

Unngå	Vurder heller
Det blei gjennomført ei utgreiing av pasienten.	Pasienten blei utgreidd.

Her er verbet å endre gjort om til substantivet endring:

Unngå	Vurder heller
Det bør skje ei endring i rutinane.	Avdelinga bør endre rutinane.

 

Skriv aktivt når du kan 

Bruk subjekt (kven som gjer det) og aktive verb (kva som blir gjort) for å få tydeleg fram kven som gjer kva: 

Unngå	Vurder heller
Prøva blir lesen av, og det blir informert om eventuelle funn.	Hudlegen les av prøva, og informerer deg om eventuelle funn.
Apparatet kan hentast dersom det passar best for deg.	Vi hentar apparatet dersom det passar best for deg.

 Skriv direkte til dei som bruker tenesta, ikkje om dei, der det er relevant. Bruk «du» og «dokker», og unngå «ein»: 

Unngå	Vurder heller
Pasienten blir undersøkt.	Legen undersøker deg.
Ein skal ikkje ete mat eller drikke mjølkeprodukt før operasjonen.	Du skal ikkje ete mat eller drikke mjølkeprodukt før operasjonen.

 

Unntak 

Du kan bruke passiv når  

• handlinga er viktigare enn kven som utfører handlinga 

• du ikkje veit kven som handlar 

• du ikkje vil/kan seie kven som handlar 

• det ikkje er tvil om kven som handlar, og du vil variere setningane 

Meona blir oppdatert fredag ettermiddag.

 

4. Vel ord som mottakaren forstår 

Ver merksam på faguttrykk og stammespråk 

Tenk som lesaren, og bruk det same språket og orda som lesaren. Forklar faguttrykk og forkortingar som kan vere ukjende for lesaren. Det kan du gjere ved å 

• skrive ei forklaring eller eit synonym i parentes 

• legge til ei forklarande setning 

• gi døme 

Unngå	Vurder heller	Endå betre
Tonsillektomi blir utført i narkose.	Fjerning av mandlane (tonsillektomi) blir utført i narkose	Du får narkose før du skal fjerne mandlane
Oppfølging ism. gjennomgått behandling	Oppfølging i samband med gjennomgått behandling	Slik blir du følgt opp etter behandlinga

 

Bruk eit oppdatert språk 

Ver på vakt mot upresise og vage uttrykk som «i forhold til» og «fokus». 

 

 

Unngå stive ord og uttrykk som ikkje blir brukte i daglegspråket, men som vi ofte finn i tekstar frå det offentlege. I Kansellisten på sprakradet.no finn du ei oversikt over slike ord og uttrykk. 

Unngå	Vurder heller
angåande	om
vedrørande	om, i samband med, som gjeld
ytterlegare	endå meir, fleire, nærare

 Unngå nakne substantiv. Eit nakent substantiv har ingen artikkel (ein, ei, eit) eller  
bøying (-a, -en, -eit). Nakne substantiv er med på å gjere språket unødvendig stivt og formelt. Bruk heller ikkje enkel bestemming, som «denne lov» og «dette sjukehus». Kle på substantiva og bruk dobbel bestemming, slik du ville gjort det munnleg: «denne lova», «dette sjukehuset». 

Unngå	Vurder heller
denne lov, dette sjukehus	denne lova, dette sjukehuset
Pasient tek kontakt med fastlege.	Pasienten tek kontakt med fastlegen.
I første møte blei vidare retning for det regionale prosjekt avklart.	I det første møtet blei den vidare retninga for det regionale prosjektet avklart.

Eigedomsord, som «din», «min» og «vår», set vi som hovudregel etter substantivet, i tråd med munnleg språk: 

Unngå	Vurder heller
Vår avdeling har eit godt fagmiljø.	Avdelinga vår har eit godt fagmiljø.
Våre medarbeidarar og deira kompetanse er den viktigaste ressursen i helsetenesta.	Medarbeidarane våre og kompetansen deira er den viktigaste ressursen i helsetenesta.

 

Inkluderande språk

Inkluderande språk er eit språk som 

• respekterer mangfaldet i befolkninga  

• reflekterer ei haldning om at alle menneske er likeverdige og har rett til å bli sett og høyrt 

• ikkje skaper unødvendige forskjellar mellom menneske 
   

Ver klar over kva du treng å tematisere, og når. Vurder om det er nødvendig å legge vekt på 

• kjønn 

• kulturell bakgrunn 

• religion eller anna trusoppfatning 

• funksjonsmangfald 

• seksuell orientering 

• økonomi 

• tilsettingsforhold 

• alder 

 Legg vekt på løysingar, ikkje avgrensingar:  

Legg vekt på avgrensingane	Legg vekt på moglegheitene
Kontakt oss viss du har spesielle behov	Treng du tilrettelegging? Beskriv behovet ditt.

 

Ord vi kan bruke om ulike grupper i befolkninga 

Unngå	Vurder heller
ein dement person	ein person som lever med demens
ein person som sit i rullestol	ein person som bruker rullestol
person med innvandrarbakgrunn	fleirkulturell person
kone/mann	partnar/ektefelle
mor/far	forelder/føresett, du som har eit barn innlagt på sjukehuset
kva heiter faren til barnet?	har barnet fleire foreldre?   kva heiter den andre forelderen?
ta med ektefelle/partnar/sambuar/næraste pårørande	ta med nokon som kan støtte deg og få informasjonen saman med deg

 

Kjønnsnøytrale ord 

Unngå	Vurder heller
vaskedame	reinhaldsarbeidar
varamann	varamedlem
kvinneleg ingeniør	ingeniør
enkeltmannsføretak	enkeltpersonsforetak
politimann	politibetjent